พระพุทธศาสนา
กับการศึกษาในอดีต

หัวข้อคำบรรยายเรื่องนี้ จำกัดเฉพาะขอบเขตของกาละว่า เป็นส่วนอดีต แต่ไม่กำจัดขอบเขตของเทศะว่า เป็นการศึกษาในประเทศหนึ่งประเทศใดโดยเฉพาะ แม้ในฝ่ายกาละที่เป็นส่วนอดีตนั้น ก็มิได้จำกัดระยะเวลาว่าจะย้อนหลังลงไปเพียงใด แต่โดยเหตุผล เมื่อพิจารณาจากชื่อของการประชุมใหญ่ตลอดสามวัน ที่การบรรยายครั้งนี้เป็นส่วนประกอบอยู่ด้วย ซึ่งมีชื่อรวมเรียกว่า การประชุมทางวิชาการเรื่องพระพุทธศาสนากับการศึกษาในประเทศไทย ก็ทำให้เห็นว่า ทางฝ่ายท่านผู้จัดการประชุม คงมุ่งหมายให้บรรยายเรื่องพระพุทธศาสนากับการศึกษาในประเทศไทยเป็นสำคัญและให้บรรยายเรื่องราว ตั้งแต่พระพุทธศาสนาเริ่มเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องกับการศึกษาของชนชาติไทยทีเดียว

อย่างไรก็ดี ผู้บรรยายเห็นว่า มีเหตุผลสมควรที่จะกล่าวถึงเรื่องนี้ นับแต่สมัยที่พระพุทธศาสนาแรกอุบัติในประเทศอินเดียเป็นต้นมา เพราะเป็นส่วนต้นตอแสดงถึงพื้นฐานความคิด เป็นเรื่องเนื่องถึงกัน และเกี่ยวด้วยการเปรียบเทียบ อันจะทำให้เกิดความเข้าใจชัดเจนยิ่งขึ้น