เจาะหาความจริงเรื่องศาสนาประจำชาติ

Somdet Phra Buddhaghosacariya (P. A. Payutto)

หาความรู้กันก่อนให้ชัดเจน อย่าเพิ่งใส่ความคิดเห็นเข้าไป

ในการที่จะคิดเห็นพิจารณาเรื่องต่างๆ ให้ได้ผลดีนั้น ขั้นตอนหนึ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง คือการหาข้อมูลความรู้ ให้ได้ข้อเท็จจริงที่ชัดเจนและเพียงพอ

ในขั้นตอนที่ว่านี้ จุดเน้นที่สำคัญยิ่งตอนหนึ่งก็คือ การรวบรวมและแสดงข้อมูลความรู้ให้ดูตามที่มันเป็น โดยไม่ใส่ความคิดเห็นหรือข้อวิจารณ์ใดๆ

เมื่อเกิดเหตุการณ์สำคัญขึ้นในบ้านเมือง หน้าที่อย่างหนึ่งของรัฐ ตลอดจนสื่อทั้งหลาย ก็คือ การเผยแพร่ข้อมูลความรู้ตามที่มันเป็น อันไม่เจือปนความคิดเห็นอย่างที่ว่านี้

เรื่องศาสนาประจำชาตินี้ก็เช่นกัน มีขั้นตอนสำคัญขั้นหนึ่งคือ การแสวง และแสดงข้อมูลความรู้ ให้ผู้คนจะแจ้งถ่องแท้ชัดเจนตามที่มันเป็น เท่าที่จะเป็นไปได้ เมื่อประชาชนรู้แล้ว เขาจะคิดเห็นอย่างไร ก็ให้โอกาส และจะได้เป็นการเคารพต่อสติปัญญาของเขา

ในที่นี้ จะพูดถึงข้อมูลความรู้เกี่ยวกับเรื่องศาสนาประจำชาติไว้เป็นฐาน และเป็นทุน ที่จะใช้ในการคิดเห็นพิจารณาต่อไป

คำว่า “ศาสนาประจำชาติ” เราต้องเข้าใจตามที่สังคมภายนอกเขารู้เข้าใจด้วย แล้วจะเทียบดูกับความรู้เข้าใจของตัวเราเองอย่างไร ก็พิจารณาเอา

พอพูดว่า “ศาสนาประจำชาติ” คนปัจจุบันก็มักนึกไปตามความหมายของฝรั่ง แต่มักนึกไปตามที่คิดเอาเอง โดยไม่รู้ว่าที่จริงนั้น ฝรั่งหมายเอาความอย่างไร

ฝรั่งเรียกศาสนาประจำชาติโดยใช้คำว่า state religion บ้าง official religion บ้าง

นอกจากนั้นยังมีคำที่มีความหมายใกล้เคียงอีก ได้แก่คำว่า national religion บ้าง national church บ้าง established church บ้าง

ประเทศที่มีศาสนาประจำชาตินั้นมีมากมาย ทั้งคริสต์ และ อิสลาม ตลอดมาถึงพุทธศาสนา และศาสนาฮินดู

แต่ที่เหนือกว่าการเป็นศาสนาประจำชาติก็คือ เป็นประเทศของศาสนานั้นโดยตรง

ประเทศที่สถาปนาเป็นดินแดนแห่งศาสนาโดยตรง เท่าที่พบ ก็มี

  1. รัฐอิสลามอัฟกานิสถาน [Islamic State of Afghanistan]
    (ประชากรมุสลิม ๙๙% = สุหนี่ ๘๔% ชีอะฮ์ ๑๕%)
  2. สาธารณรัฐอิสลามปากีสถาน [Islamic Republic of Pakistan]
    (มุสลิม ๙๗% = สุหนี่ ๗๗% ชีอะฮ์ ๒๐%)
  3. สาธารณรัฐอิสลามอิหร่าน [Islamic Republic of Iran]
    (มุสลิม ๙๙% = สุหนี่ ๖% ชีอะฮ์ ๙๓%)
  4. สาธารณรัฐอิสลามมอริเตเนีย [Islamic Republic of Mauritania]
    (มุสลิม = สุหนี่ ๙๙%)
  5. สหพันธ์สาธารณรัฐอิสลามคอโมโรส [Federal Islamic Republic of the Comoros]
    (มุสลิม = สุหนี่ ๙๘%)

ถัดลงมาคือประเทศที่มีศาสนาประจำชาติ ซึ่งก็เป็นประเทศมุสลิมมากที่สุด (หนังสือ The Oxford Illustrated Encyclopedia, 1993 บอกว่า ประเทศที่มีศาสนาอิสลามเป็นศาสนาประจำชาติ มีประมาณ ๔๕ ประเทศ แต่ไม่ได้ทำบัญชีบอกไว้ ในที่นี้ ได้ค้นมาให้ดู ๑๔ ประเทศ ใครมีเวลา อาจจะช่วยค้นมาดูให้ครบ เพื่อเป็นความรู้) ได้แก่

  1. ซาอุดีอาระเบีย/Saudi Arabia (มุสลิม ๑๐๐% = สุหนี่ ๘๕% ชีอะฮ์ ๑๕%)1
  2. โซมาเลีย/Somalia (มุสลิม ๙๙% แทบทั้งหมด = สุหนี่)
  3. ตูนิเซีย/Tunisia (มุสลิม ๙๙% ส่วนมาก = สุหนี่)
  4. โมร็อกโก/Morocco (มุสลิม ๙๘%)
  5. แอลจีเรีย/Algeria (มุสลิม ๙๖%)
  6. ลิเบีย/Libya (มุสลิม ๙๖% = สุหนี่)
  7. อียิปต์/Egypt (มุสลิม ๙๔% ส่วนมาก = สุหนี่)
  8. จอร์แดน/Jordan (มุสลิม ๙๓% แทบทั้งหมด = สุหนี่)
  9. คูเวต/Kuwait (มุสลิม ๘๕% = สุหนี่ ๔๕% ชีอะฮ์ ๔๐%)
  10. บาห์เรน/Bahrain (มุสลิม ๘๕% = สุหนี่ ๒๕% ชีอะฮ์ ๖๐%)
  11. มัลดีฟส์/Maldives (มุสลิม ๙๙% ส่วนมาก = สุหนี)
  12. บังกลาเทศ/Bangladesh (มุสลิม ๘๖% ฮินดู ๑๒%)
  13. บรูไน/Brunei (มุสลิม ๖๔-๖๗% พุทธ ๙-๑๔% คริสต์ ๘-๑๐% อื่น ๙-๑๙%)
  14. มาเลเซีย/Malaysia (มุสลิม ๔๘% คริสต์ ๘% พุทธ ๗% ฮินดู ๗% อื่น ๓๐%)

สำหรับซาอุดีอาระเบีย (ชื่อทางการเรียกว่า ราชอาณาจักรซาอุดีอาระเบีย/Kingdom of Saudi Arabia) มีข้อที่ควรทำความเข้าใจพิเศษว่า

แม้จะจัดเข้าในกลุ่มประเทศที่มีศาสนาอิสลามเป็นศาสนาประจำชาติ แม้จะไม่ได้เรียกชื่อประเทศว่าเป็นรัฐอิสลาม หรือสาธารณรัฐอิสลาม แต่รัฐประกาศิตได้ตราไว้ว่า ซาอุดีอาระเบีย เป็น Islamic State คือเป็นรัฐอิสลาม และบัญญัติให้พระคัมภีร์อัลกุรอ่าน พร้อมทั้งซุนนะฮ์ (Sunnah) เป็นรัฐธรรมนูญ โดยให้ประเทศใช้กฎหมายอิสลาม

ชาวซาอุดีอาระเบียส่วนใหญ่ถือปฏิบัติตามหลักศาสนาอิสลามนิกาย สุหนี่อันเคร่งครัด ที่เรียกว่าลัทธิวาฮ์หะบี (Wahhabism) มีตำรวจศาสนาที่เรียกว่า “มุตอวีน” (mutawwiin) คอยตรวจตรากำกับให้ประชาชนปฏิบัติตามข้อบัญญัติ เช่น ให้ร้านค้าปิดในเวลาละหมาด เป็นต้น ประชากรที่มีสัญชาติซาอุดีอาระเบียเป็นมุสลิมทั้งหมดทั้งสิ้น คนที่มิใช่เป็นมุสลิม เป็นคนต่างชาติเท่านั้น

มีขบวนการมุสลิมที่เคร่งครัดในหลายประเทศต่อสู้เพื่อให้ประเทศของตนเป็นรัฐอิสลาม และใช้กฎหมายอิสลาม2 ตัวอย่างในระยะใกล้ๆ นี้ ก็เช่น อียิปต์ แอลจีเรีย และอินโดนีเซีย

(โดยเปรียบเทียบ กล่าวกันว่า ในอินโดนีเซีย ที่มีประชากรมุสลิม ๘๕% ชาวมุสลิมที่นั้นมีความเคร่งครัดหย่อนกว่าในที่อื่นๆ และมีขบวนการที่เรียกว่ากบฏ ในรัฐอาเจะฮ์/Acheh/Aceh ซึ่งได้ต่อสู้กับรัฐบาลมาหลายสิบปีแล้ว เพื่อให้อินโดนีเซียเป็นรัฐอิสลาม หรือไม่ก็แยกตัวออกไป)

ประเทศที่มีศาสนาคริสต์เป็นศาสนาประจำชาติก็มีไม่น้อย แต่มักจะระบุชื่อนิกายใดนิกายหนึ่ง เป็นศาสนาประจำชาติ มากกว่าจะออกชื่อศาสนาคริสต์ ขอยกมาให้ดู

  • สหราชอาณาจักร/United Kingdom (แองกลิแคนคือนิกายอังกฤษ ๔๕% โรมันคาทอลิก ๑๐% โปรเตสแตนต์อื่น ๙%)
    ศาสนาประจำชาติเป็นนิกายโปรเตสแตนต์ แห่งนิกายย่อย ๒ ศาสนาจักร คือ ศาสนจักรนิกายอังกฤษ (Church of England) และศาสนาจักรแห่งสกอตแลนด์ (Church of Scotland) แต่กษัตริย์อังกฤษต้องนับถือนิกายอังกฤษ และเป็นประมุขของนิกายอังกฤษนั้น
  • มอลตา/Malta (โรมันคาทอลิก ๙๕%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก เป็นศาสนาประจำชาติ
  • โมนาโก/Monaco (โรมันคาทอลิก ๙๐%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก เป็นศาสนาประจำชาติ
  • แอนดอร์รา/Andorra (โรมันคาทอลิก ๘๙%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก เป็นศาสนาประจำชาติ
  • นอร์เวย์/Norway (โปรเตสแตนต์ ๘๘% โรมันคาทอลิก ๑%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายลูเธอแรน เป็นศาสนาประจำชาติ
  • สวีเดน/Sweden (โปรเตสแตนต์ ๖๘-๙๔% โรมันคาทอลิก ๑.๕-๒%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายลูเธอแรน เป็นศาสนาประจำชาติ (แต่ได้ยกเลิกไปแล้วเมื่อ ค.ศ. 2000/พ.ศ. ๒๕๔๓)
  • ฟินแลนด์/Finland (โปรเตสแตนต์ ๘๖-๘๘% ออร์โธดอกซ์ ๑.๑% โรมันคาทอลิก ๐.๑%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายลูเธอแรนและออร์โธดอกซ์ เป็นศาสนาประจำชาติ
  • เดนมาร์ค/Denmark (โปรเตสแตนต์ ๘๘% โรมันคาทอลิก ๑%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายลูเธอแรน เป็นศาสนาประจำชาติ
  • กรีนแลนด์/Greenland
    มีศาสนาคริสต์นิกายลูเธอแรน เป็นศาสนาประจำชาติ
  • กรีซ/Greece (กรีกออร์โธดอกซ์ ๙๔%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายกรีกออร์โธดอกซ์ เป็นศาสนาประจำชาติ
  • เอธิโอเปีย/Ethiopia (เอธิโอเปียนออร์โธดอกซ์ ๓๖% โปรเตสแตนต์ ๑๔% มุสลิม ๓๐%)
    มีศาสนาคริสต์นิกายเอธิโอเปียนออร์โธดอกซ์ เป็นศาสนาประจำชาติ

ยังมีประเทศอื่นๆ ที่เคยมีศาสนาคริสต์เป็นศาสนาประจำชาติ แต่ประสบความเปลี่ยนแปลงในประวัติศาสตร์แล้วพ้นภาวะนั้นไป เช่น

อาร์เมเนีย/Armenia (เป็นชนชาติที่ถือว่าตนนับถือศาสนาคริสต์เป็นศาสนาประจำชาติก่อนใครอื่น ตั้งแต่ต้น ค.ศต. 4 ปัจจุบันมีชาวคริสต์ ๘๓%) และ

ยูเครน/Ukraine (นับถือศาสนาคริสต์เป็นศาสนาประจำชาติตั้ง แต่ ค.ศ. 988 ปัจจุบันมีชาวคริสต์ ๖๕%) ซึ่งได้เข้ารวมในสหภาพโซเวียต (เป็นคอมมูนิสต์) อยู่นาน จนเพิ่งพ้นออกมาเมื่อสหภาพโซเวียตนั้นสลายในปี 1991/๒๕๓๔)

ฮังการี/Hungary (โรมันคาทอลิก ๖๓% แคลวินิสต์และลูเธอแรน ๒๕%) ก็มี ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิก เป็นศาสนาประจำชาติตั้งแต่ ค.ศ. 1000 แต่ต่อมาได้ถูกต่างชาติปกครอง และระหกระเหินมาจนกลายเป็นประเทศคอมมูนิสต์บริวารของสหภาพโซเวียต แล้วมาเข้าสู่ ระบบประชาธิปไตยอีกในปี 1990/๒๕๓๓

ประเทศอิสราเอล/Israel (ยิว ๗๗% มุสลิม ๑๒%) รู้กันว่าเป็นประเทศเดียวที่มีศาสนายิว (Judaism) เป็นศาสนาประจำชนชาติ

ต่อไป ประเทศที่มีศาสนาฮินดูประจำชาติ ได้แก่ประเทศเนปาล (ฮินดู ๘๖% พุทธ ๘% มุสลิม ๔%)

ส่วนประเทศที่มีพระพุทธศาสนา เป็นศาสนาประจำชาติ ได้แก่3

ภูฎาน/ภูฐาน/Bhutan (พุทธ ๗๕% ฮินดู ๒๑%)

สิกขิม/Sikkim เคยเป็นประเทศเอกราชและมีพระพุทธศาสนาเป็นศาสนาประจำชาติ แต่ปัจจุบัน สิกขิมได้เข้ารวมเป็นรัฐที่ ๒๒ ของอินเดียแล้ว

ที่ว่ามานี้ เป็นข้อมูลข้อเท็จจริงที่จำเป็นต้องรู้ ยกมาให้อ่านให้ดูกันเพียงเป็นตัวอย่าง เรื่องที่ควรรู้ยังมีอีกมาก

ถ้าต้องการพูดและปฏิบัติต่อสถานการณ์ให้ถูกต้อง จะต้องหาความรู้กันให้จริงจัง จึงขอให้ท่านผู้หวังดีต่อส่วนรวมค้นหามาบอกกัน ไม่ใช่แค่พูดกันไปเรื่อยๆ เปื่อยๆว่า สังคมยุคไอที เป็นสังคมแห่งความรู้

ถ้ามีข้อมูลเป็นฐานไว้พรั่งพร้อมดีแล้ว ต่อไปจะคิดเห็นจะพูดจะทำการใดๆ ก็จะศักดิ์สิทธิ์สัมฤทธิ์ผลจริง ปาฏิหาริย์จึงจะเกิดขึ้นได้

1สถิติบางแหล่งต่างจากนี้ค่อนข้างมาก แต่เมื่อตรวจสอบแล้ว ทั้งโดยตัวเลข และตามหลักการของรัฐนี้เอง เห็นควรยุติตามนี้
2กฎหมายอิสลาม (Islamic lavy) คือ ชาริอะ (shari'a) มีบทบัญญัติที่เคร่งครัด เช่น ในทางอาญา ใช้การลงโทษแบบที่เรียกว่าตาต่อตา ฟันต่อฟัน มีโทษที่กำหนดแน่ว่า: ถ้าลักของเขา ให้ตัดมือเสีย, ถ้าปล้นตามหนทาง ให้ประหารชีวิต, ถ้าละทิ้งศาสนา (เปลี่ยนไปถือศาสนาอื่น) ให้ประหารชีวิต, ถ้ามีชู้ (กรณีเท่าที่พบเป็นสตรี) ให้มัดไว้กลางที่สาธารณะ และให้คนที่ผ่านไปมา เอาก้อนหินขว้างปาจนกว่าจะตาย, ถ้าถูก กล่าวหาว่าล่วงละเมิดทางเพศ ก็ดี ดื่มสุรายาเมา ก็ดี ให้เฆี่ยน ๘๐ ที (รายละเอียดและการใช้ถ้อยคำจำเพาะที่ชัดเจน ขอตรวจสอบกับเอกสารของชาวมุสลิมอีกที)
3ประเทศศรีลังกา มีบัญญัติในรัฐธรรมนูญ (ค.ศ. 1978/พ.ศ. ๒๕๒๑) ว่า พระพุทธศาสนามีอุดมสถานะ "the foremost place") ไม่ใช้คำว่าเป็นศาสนาประจำชาติ; ในประเทศพม่า ทหารได้ทำรัฐประหารยึดอำนาจและงดใช้รัฐธรรมนูญ เมื่อเดือนกันยายน ค.ศ. 1988/พ.ศ. ๒๕๓๑ ขณะนี้ การร่างรัฐธรรมนูญใหม่ ยังไม่เสร็จ
The content of this site, apart from dhamma books and audio files, has not been approved by Somdet Phra Buddhaghosacariya.  Such content purpose is only to provide conveniece in searching for relevant dhamma.  Please make sure that you revisit and cross check with original documents or audio files before using it as a source of reference.