ความมั่นคงทางจิตใจนั้น เป็นความมั่นคงพื้นฐาน คืออยู่ในชุดความมั่นคงของชีวิต ซึ่งเริ่มด้วยความมั่นคงปลอดภัยทางด้านร่างกาย ที่จะเป็นฐานให้ชีวิตเป็นอยู่ได้ แล้วก็มีความมั่นคงทางจิตใจ และอีกด้านหนึ่ง คือ ความมั่นคงทางสังคม สามอย่างนี้เป็นพื้นฐานมาแต่เดิม ส่วนความมั่นคงด้านอื่นๆ มักจะเป็นของเพิ่มขึ้นมาทีหลัง ซึ่งขึ้นต่อกาละ เทศะ หรือยุคสมัย
ยกตัวอย่างง่ายๆ เช่น environmental security ซึ่งเพิ่งเริ่มได้รับความนิยมหรือยอมรับกันในช่วงที่คนตื่นเกี่ยวกับเรื่องความเสื่อมโทรมของสภาพแวดล้อมในยุคใหม่ใกล้ๆ นี้ ดังจะเห็นว่า ในอเมริกาเพิ่งจะเริ่มยุคสิ่งแวดล้อมเมื่อประมาณปี 1969 / พ.ศ. 2512 (ใน พ.ศ. 2512 เกิดองค์การ Green Peace ต่อมา พ.ศ. 2513 เริ่มมี Earth Day และรัฐบาลอเมริกันเริ่มตั้งหน่วยราชการพิทักษ์สิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะ EPA) ส่วนระดับโลกนั้น ก็ถือเอา Earth Summit ในปี 1972 หรือ พ.ศ. 2515 เป็นจุดกำหนด หลังจากนั้น จึงมีคำว่า environmental security ขึ้นมา แม้กระนั้น คำนี้ก็ยังไม่ได้ใช้กันทั่วไป ในสารานุกรมของฝรั่งที่สำคัญๆ ก็ยังไม่บรรจุคำนี้
อย่างที่มาแยกเป็น economic security กับ food security อะไรพวกนี้ สมัยก่อนก็รวมอยู่ในข้อเดียวกัน แต่ต่อมาบางยุคบางสมัยมีความจำเป็นเกิดขึ้น เช่น แม้ว่าสภาพเศรษฐกิจด้านอื่นจะดี แต่เรื่องอาหารซึ่งสัมพันธ์กับสภาพแวดล้อมด้วยนี้ ก็อาจจะมีปัญหา เช่น มีเงินแต่ไม่สามารถหาอาหาร หรืออาหารไม่ปลอดภัย ก็เลยต้องมีการเน้นขึ้นมา
รวมความว่า security หลายอย่างเป็นเรื่องที่ขึ้นต่อยุคสมัย ซึ่งมีการเน้นขึ้นมาทีละอย่าง แต่ security หลักคือ ความมั่นคงทางจิตใจ ทางชีวิตร่างกาย และทางสังคม เป็นพื้นฐานมาแต่เดิม
สำหรับความมั่นคงทางจิตใจนี้ คำศัพท์ภาษาอังกฤษ ที่อยู่ในข่ายจะพิจารณามีอยู่ 3 คำ คือ spiritual security แล้วก็ psychological security และ mental security
mental security นั้น ตัดไปได้เลยเพราะว่าไม่ใช้กัน ส่วน psychological security มีใช้บ้าง อย่างในหนังสือจำพวกวารสารฉบับหนึ่ง เมื่อปี 1947 ก็มี แสดงว่าใช้มานานแล้ว แต่ก็ใช้กันไม่มาก
คำที่ใช้กันมากก็คือ spiritual security แปลว่าความมั่นคงทางจิตใจ ซึ่งเป็นเรื่องจิตใจที่ลงลึก มักจะไปเกี่ยวข้องกับเรื่องทางศรัทธาโดยเฉพาะเรื่องทางศาสนา อย่างที่เดี๋ยวนี้มีคนไทยบางท่านแปลว่า จิตวิญญาณ ซึ่งเป็นคำที่ใช้กันไปพลางก่อน เพราะหาคำที่ถึงใจไม่ได้ แต่ยังไม่ปรากฏว่าเป็นที่ยอมรับของราชบัณฑิตยสถาน พูดง่ายๆ ก็คือ ความมั่นคงทางจิตใจ นั่นเอง
ยกตัวอย่าง เด็กที่ถูกทุบตีทำร้ายหรือถูกรังแกอยู่เรื่อยๆ ก็จะขาดความมั่นคงทางจิตใจ คือไม่มี spiritual security นี้
นิตยสาร Time เมื่อปี 2534 (ฉบับ 30 ก.ย. 1991) ลงพิมพ์เรื่องที่เขาสัมภาษณ์นักเขียนนวนิยายมีชื่อเสียงคนหนึ่งชื่อว่า Norman Mailer
นักเขียนผู้นี้ได้พูดวิจารณ์ประธานาธิบดีบุช (บิดาของประธานาธิบดี George W. Bush คนปัจจุบัน) เขาพูดถึงประเทศอเมริกาเวลานั้นว่า ขาดหรือเสื่อมเสีย spiritual security ลงไปเพราะมีเรื่องร้ายๆ ที่กระทบกระเทือนให้บอบช้ำหลายเรื่อง ทั้งเรื่องการสังหารบุคคลสำคัญของชาติ ตั้งแต่ประธานาธิบดีเคนเนดี สังหารมาร์ติน ลูเธอร์ คิง สังหารโรเบิร์ต เคนเนดี เรื่องอัปยศจากสงครามเวียดนาม แล้วก็คดีวอเตอร์เกต จิตใจบอบช้ำเสีย spiritual security เหมือนดังภรรยาที่ถูกซ้อมอยู่เรื่อยๆ เขาว่าอย่างนั้น เป็นความมั่นคงทางจิตใจระดับชาติกันเลย
ยกตัวอย่างแค่นี้ก็คงพอเห็นชัดว่า ความมั่นคงทางจิตใจ หรือ spiritual security นี้เป็นอย่างไร
เป็นอันว่า ศัพท์ที่จะสื่อความหมายกับพวกฝรั่งได้ง่าย ก็คือ spiritual security ซึ่งเป็นเรื่องทางด้านจิตใจที่ลึกซึ้งลงไป อาจจะเกี่ยวกับศรัทธาในทางศาสนาด้วย แต่ถ้าพูดในทางพุทธศาสนาก็ต้องโยงมาหา “ปัญญา” เพราะจิตใจจะมั่นคงแท้จริงต้องอาศัยปัญญาด้วย