ทีนี้ อาตมาอยากจะเน้นเรื่องภาวนา ในบางแง่ที่เราน่าจะได้ประโยชน์ยิ่งขึ้นไปอีก ภาวนาเป็นเรื่องของการเจริญจิตใจ เจริญปัญญา จะพูดว่าฝึกอบรมหรือพัฒนาจิตใจและปัญญาก็ได้
ภาวนา หรือการพัฒนาทางจิตใจและปัญญา ด้านหนึ่งที่สำคัญเฉพาะที่เกี่ยวข้องกับพิธีนี้ ก็คือ เราเห็นกันอยู่ต่อหน้าชัดๆว่า งานนี้เป็นพิธีอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว พูดง่ายๆ ว่าเป็นเรื่องเกี่ยวกับความตายนั่นเอง เมื่อเรามาในพิธีศพเราก็รู้ตัวว่า บัดนี้ มรณะเป็นสิ่งที่ปรากฏอยู่ต่อหน้าเราแล้ว ถ้าเราปฏิบัติไม่ถูก การนึกถึงความตายก็จะมีผลเสียต่อจิตใจของเรา ทำให้จิตใจเสื่อม แต่ถ้าเรานึกถึงความตายอย่างถูกต้องมันก็จะมีผลในทางดีงาม ทำให้เกิดการพัฒนาจิตใจ และพัฒนาปัญญาได้
ในพระพุทธศาสนานั้น ท่านให้เรารู้จักปฏิบัติต่อสถานการณ์ทุกรูปแบบ ในทางที่จะเกิดประโยชน์แก่ชีวิต หมายความว่าให้รู้จักถือเอาประโยชน์จากสถานการณ์ทุกอย่าง หรือจากประสบการณ์ทุกอย่าง ที่เราเข้าไปเกี่ยวข้อง
ตอนนี้เรามาเผชิญหน้ากับเรื่องของความตาย ถ้าเราวางใจไม่ถูกปฏิบัติไม่ถูกเราก็เสื่อม เสื่อมอย่างไร คนบางคนนึกถึงความตายเมื่อไรก็ใจเศร้าหดหู่ ถ้าไม่เศร้าไม่หดหู่ก็กลัว สองอย่างอย่างใดอย่างหนึ่ง เศร้าใจหดหู่ใจ ไม่งั้นก็กลัวหวาดผวาเลย พอได้ยินว่าตายก็สะดุ้ง ยิ่งกว่านั้นอีก บางคนได้ยินความตายของคนที่เกลียดชังเป็นศัตรูกัน พอได้ยินว่าศัตรูตายแล้ว ก็ดีใจ เป็นเสียอย่างนี้ เรียกว่า ผิดหมดทั้งสามอย่าง ถ้าเป็นสามอย่างนี้ก็เข้าลักษณะที่ว่าเผชิญหน้ากับความตายหรือนึกถึงความตายแล้วใจเสื่อม ไม่มีการพัฒนาตนเอง ไม่พัฒนาจิตใจ ไม่พัฒนาปัญญา
ในทางพระพุทธศาสนา ท่านสอนให้รู้จักถือเอาประโยชน์จากสถานการณ์ และจากประสบการณ์ทุกอย่าง เรื่องราว ความเป็นไป และสิ่งทั้งหลาย ไม่ว่าดี ไม่ว่าร้าย ถ้ามองให้ดี มองให้เป็นแล้ว ก็ได้ประโยชน์ทุกอย่าง ความตายนี้ตามปกติเป็นสิ่งไม่พึงปรารถนา ไม่มีใครอยากได้ แต่เราหนีไม่พ้น แม้ว่าขณะนี้เราจะไม่เกี่ยวข้องกับตัวมันเองโดยตรง คือมันยังมาไม่ถึงตัวเราก็จริง แต่เราก็จะต้องได้ยินได้รับทราบเรื่องความตายของคนโน้นคนนี้เฉพาะหน้า และในที่สุดเราก็จะต้องเจอกับมันเหมือนกันอย่างแน่นอน เพราะฉะนั้น วิธีดีที่สุดคือรีบรู้จักวิธีปฏิบัติต่อมันอย่างถูกต้อง ถ้าเรารู้จักปฏิบัติต่อความตายให้ถูกต้อง เราจะได้ประโยชน์เริ่มตั้งแต่ในใจไปทีเดียว อย่างที่ว่าระลึกถึงความตายสบายใจได้ แทนที่จะหดหู่หวาดกลัวใจเสื่อมใจเสีย ก็กลับทำให้จิตใจเจริญงอกงาม และเจริญปัญญา