พระพุทธศาสนาคืออะไร ข้อนี้ก็ตอบกันได้หลายอย่าง อาจจะไม่ต้องตอบโดยตรง อย่างวันนี้อาตมาก็คิดว่าอาจจะพูดสักแง่หนึ่ง ที่จะทำให้พวกเราเกิดความเข้าใจเกี่ยวกับลักษณะของพระพุทธศาสนา ขอให้มองดูที่พระนามของพระพุทธเจ้าเลย พระพุทธเจ้าก็คือชื่อที่เราเรียกท่าน ผู้ซึ่งได้บรรลุธรรม ที่เราเรียกว่าตรัสรู้ รู้แจ้งสัจธรรมแล้ว เราขนานนามพระองค์ว่า พระพุทธเจ้า หรือพระองค์เองก็เรียกพระองค์ว่าอย่างนั้น ไม่ใช่ชื่อแต่เดิม เพราะเดิมนั้นเราก็ทราบกันว่าพระองค์ชื่อเจ้าชายสิทธัตถะ ต่อเมื่อได้ทรงค้นพบสัจธรรมแล้วก็มีพระนามใหม่เกิดขึ้น เรียกว่า พระพุทธเจ้า คำว่าพระพุทธเจ้านี้เป็นคำที่แสดงลักษณะของพระพุทธศาสนา มีอยู่ในพุทธคุณที่เราสวดกันว่า อิติปิโส ภควา สวดไปถึงตอนท้ายของพุทธคุณ ๙ ประการ ข้อที่ ๔ ก็จะเป็น พุทโธ ข้อสุดท้ายก็ ภควา พุทโธ คือคำว่า พุทธะ หรือพระพุทธเจ้า
เราก็มาพิจารณาว่า พุทธะคืออะไร พุทธะนั้นเราแปลกันว่าตรัสรู้ หรือมิฉะนั้นก็แปลว่าตื่น หรือไม่ก็แปลว่าเบิกบาน ผู้ตรัสรู้แล้ว ตื่นแล้ว เบิกบานแล้ว ข้อที่อยากจะให้พิจารณาในที่นี้ คือ ความหมายที่ว่าตื่นแล้ว หรือ ผู้ที่ตื่นแล้ว พระพุทธเจ้าเป็นผู้ตื่นหมายความว่าก่อนนั้น อาจจะหลับมา พระองค์เองอาจจะหลับ แล้วก็หลับท่ามกลางคนที่หลับ แล้วพระองค์ก็ตื่นขึ้นมา ตื่นเองแล้วก็ทำให้คนอื่นตื่นด้วย ช่วยให้คนอื่นตื่น เรียกว่าปลุก ก็คือทำให้ตื่น สาระสำคัญก็คือ ความตื่น ความตื่นหรือพ้นจากความหลับใหล นี้คืออย่างไร เป็นข้อที่น่าพิจารณาว่า พระพุทธเจ้าตื่นอย่างไรบ้าง