พุทธธรรม ฉบับเดิม

 ...ขณะที่เราเพ่งดูเฉพาะผลอย่างหนึ่ง ว่าเกิดจากปัจจัยหลากหลายพรั่งพร้อมนั้น ต้องทราบด้วยว่าที่แท้นั้น ต้องมองให้ครบทั้งสองด้าน คือ

• ๑. ผลแต่ละอย่าง เกิดโดยอาศัยปัจจัยหลายอย่าง
• ๒. ปัจจัย (ที่ร่วมกันให้เกิดผลอย่างหนึ่งนั้่น) แต่ละอย่าง หนุนให้เกิดผลหลายอย่างในธรรมชาติที่แท้จริงนั้น ความสัมพันธ์และประสานส่งผลต่อกัน ระหว่างปัจจัยทั้งหลายมีความละเอียดซับซ้อนมาก จนต้องพูดรวมๆ ว่า "ผลหลากหลาย เกิดจากเหตุ(ปัจจัย)... เอนก"